Diversiteit is een feit, inclusie vraagt om actie!

Artikel geschreven door: Dr. Inti Soeterik, Senior Onderzoeker bij Verwey-Jonker Instituut met medewerking van Merel Driessen.

Het is vrijdagmiddag. Het is zover: de sportmiddag gaat beginnen waarvoor je de afgelopen weken veel voorbereidingen hebt gedaan. Maar om 14.00 uur zijn er slechts zes jongeren aanwezig. Onder andere Tarek, Zara en Sam ontbreken. De eerste twee jongeren waren blijkbaar bezig met het middaggebed. Waarom Sam er niet is, is onbekend. Dat is jammer en een gemiste kans…

Kijk eens om je heen in jouw organisatie. Hoe ziet de groep jongeren er uit waarmee jij werkt? Denk aan verschillende dingen zoals de huidskleur, geloof, wie ze leuk vinden, of ze een jongen of een meisje zijn of zich misschien anders voelen, hoe rijk of arm ze zijn, en of ze misschien een beperking hebben. Kunnen al deze jongeren zichzelf zijn in jouw organisatie? Voelt iedereen zich veilig en sterk genoeg om mee te doen en eigen ideeën en ervaringen te delen?

Steeds meer mensen vinden het belangrijk dat iedereen dezelfde kansen krijgt om mee te doen in de maatschappij. Het doel van Jeugdwerk Limburg is ook zorgen dat alle kinderen en jongeren kunnen meedoen aan activiteiten die goed zijn voor hun ontwikkeling. Maar wat betekent eigenlijk een ‘inclusieve’ aanpak? Wat moet je daarvoor doen? En hoe zorg je ervoor dat het echt gebeurt?

Ja maar ik zie geen verschil?!

Misschien hoor je soms ook: “Ik zie geen verschil”, “ik behandel alle jongeren op dezelfde manier”. Maar als we zeggen dat we ‘kleurenblind’ zijn en dat we ‘iedereen gelijk behandelen’, betekent dat eigenlijk dat we geen rekening houden met de verschillende situaties, behoeften en posities van elk persoon.

Dan kunnen we over het hoofd zien dat het niet handig is om een sportmiddag te plannen op een dag die voor veel moslims, zoals Tarek en Zara, een belangrijke religieuze dag is. En dan hebben we er niet aan gedacht dat Sam, die in het proces zit om van geslacht te veranderen, er niet is omdat die niet weet of die zich straks liever in de kleedkamer voor meiden of jongens omkleedt.

Hieronder zie je een afbeelding met drie verschillende manieren om met diversiteit om te gaan:

Zoals het plaatje aan de linkerkant laat zien: wanneer alle jongeren op dezelfde manier worden behandeld, betekent dit dat sommige jongeren niet volledig kunnen meedoen. Iedereen wordt vriendelijk uitgenodigd voor de sportmiddag op vrijdag. Sommigen komen, anderen niet.

In het midden zien we jongeren die allemaal meedoen, maar twee van hen krijgen ‘extra hulp’: Tarek en Zara worden speciaal opgehaald bij de moskee zodat ze de tweede helft van de sportmiddag kunnen bijwonen. Sam mag zich in het toilet omkleden.

Het laatste plaatje laat inclusie zien: De situatie is zo geregeld dat iedereen volledig kan meedoen zonder extra hulp. Na overleg met de jongeren wordt besloten om de sportmiddag op woensdag te organiseren en dat iedereen zich thuis al omkleedt.

Het is heel belangrijk om aandacht te besteden aan inclusie

Inclusie in jeugdwerk zorgt er niet alleen voor dat het werk leuker wordt. Het is ook heel belangrijk. Er zijn namelijk groepen jongeren die vanwege hun situatie of achtergrond nog moeilijkheden ervaren om zich gezond te ontwikkelen. Jeugdwerk kan voor deze jongeren een heel belangrijke rol spelen.

Inclusief jeugdwerk: wat kan ik concreet doen?

Om je te helpen (meer) inclusief te werken, hebben we een checklist gemaakt. De checklist bestaat uit tien onderwerpen met vragen.

1. Zicht op de groep:

• Heb jij zicht op de achtergronden, situaties en leefwerelden van de jongeren met wie je werkt?
• Toon je hier interesse in richting de jongeren?

2. Welkom en respect:

• Begroet jij alle jongeren als ze binnenkomen bij hun naam? Weet je hoe je hun namen goed uitspreekt?
• Weet je welk voornaamwoord jongeren willen dat je gebruikt als je tegen ze praat? (bijv. zij, hij, hen, of iets anders?)

3. Toegankelijke, inclusieve communicatie:

• Spreek je rustig en niet te snel? Let je erop dat Nederlands niet voor iedereen de eerste taal is?
• Zorg je er voor dat verschillende jongeren zich kunnen herkennen in de posters, flyers en andere communicatie van de organisatie?

4. Diverse activiteiten:

• Plan je activiteiten die leuk zijn voor allerlei verschillende interesses?
• Zorg je ervoor dat er afwisseling is in wat jullie doen en waar jullie over praten?

5. Samenwerking stimuleren:

• Stimuleer je dat jongeren met verschillende achtergronden samenwerken?
• Moedig je jongeren aan om van elkaar te leren en hun ideeën te delen?

6. Inclusieve, veilige ruimte:

• Zorg je er voor dat alle jongeren zich kunnen herkennen in de aankleding en materialen (posters, boeken, tijdschriften) die aanwezig zijn in de organisatie?
• Is er ook een rustige ruimte waar jongeren zich terug kunnen trekken en die gebruikt kan worden voor gebed?
• Hoe zorg je dat discriminatie, plagerijen, vooroordelen en racisme tegen gegaan worden? Zijn er omgangsregels in de organisatie waarnaar je kan verwijzen?

7. Feedback en co-creatie:

• Vraag je aan jongeren wat ze van de activiteiten en de organisatie vinden?
• Ga je ook in gesprek over hoe het (nog) beter kan zodat nog meer jongeren kunnen meedoen?

8. Flexibiliteit en aanpassing:

• Verander je activiteiten als dat nodig is, zodat ze passen bij wat jongeren nodig hebben en kunnen?

9. Ouder- en Gemeenschapsbetrokkenheid:

• Praat je ook met ouders en verzorgers en vraag je hen ook mee te doen aan activiteiten?
• Werk je samen met mensen in de buurt om meer te weten te komen over hoe zij dingen doen en wat belangrijk is voor hen?

10. Blijven leren en reflecteren:

• Hoe blijf jij leren over verschillen tussen mensen, hoe je daar zelf mee omgaat en hoe je er nog meer voor kan zorgen dat iedereen mee kan doen?
• Help jij je collega’s om ook meer te weten te komen en te leren over inclusie en hoe belangrijk het is?

Leg deze checklist naast je eigen werkwijze. Hoe kan jij er als jeugdwerker (nog meer) bijdragen aan een omgeving waarin alle jongeren zich gewaardeerd, welkom en betrokken voelen? Met welke punten kan jij aan de slag?

Inclusie vraagt om actie, en hoewel het misschien soms meer inspanning vergt, kunnen we met aandacht voor deze kleine stappen samen langzaamaan grote vooruitgang boeken!

Maak deel uit van het gesprek!

Doe mee aan onze digitale bijeenkomst op 27 mei en ontdek hoe je inclusief jeugdwerk bevordert tijdens deze inspirerende sessie in samenwerking met het Verwey Jonker Instituut. Bekijk de digitale uitwisselingsbijeenkomst.

Ook willen we graag jouw inzichten en ervaringen horen. Heb jij voorbeelden van obstakels waarmee je te maken hebt gehad in je organisatie? Of situaties waarin inclusief jeugdwerk een uitdaging vormde? Laat het ons weten. Jouw input kan dan worden gebruikt als casus tijdens deze themabijeenkomst.