In tijden van grote gebeurtenissen, zoals de uitbraak van de coronapandemie, is directe duidelijkheid vaak afwezig. Dit resulteert in een veelvoud aan nieuwsberichten, soms met tegenstrijdige informatie. De oorzaak hiervan ligt vaak in het feit dat verantwoordelijke instanties nog zoekende zijn naar antwoorden.
Wat is een complottheorie?
In dergelijke situaties ontstaan bij sommige mensen twijfels over de officiële lezingen. Zij gaan zelf informatie verspreiden via online kanalen, die niet altijd volledig of correct is. Deze berichten kunnen zelfs beschuldigingen bevatten richting bepaalde personen of organisaties, betreffende het veroorzaken of verbergen van feiten, zonder dat dit goed onderbouwd is. Dit soort berichten vormen samen een complottheorie.
Neem als voorbeeld het begin van de coronacrisis. Er waren veel onbeantwoorde vragen, wat veel mensen onzeker maakte. Complottheorieën bieden dan soms schijnantwoorden, met duidelijke ‘schuldigen’. Voor sommige mensen is het makkelijker om in deze theorieën te geloven dan om te leven met onzekerheid.
Dit fenomeen is niet nieuw; Complottheorieën bestaan al heel lang. Maar door het internet verspreiden ze zich nu sneller en gemakkelijker.
Hoe herken ik een complottheorie?
Het herkennen van een complottheorie kan soms lastig zijn. Complottheorieën proberen vaak verbanden te leggen tussen gebeurtenissen zonder dat hiervoor echt bewijs is. Ze richten zich meestal tegen instanties zoals de overheid, media of wetenschappers, en beweren dat deze groepen iets verkeerd doen of informatie achterhouden. Vaak wordt gedacht dat de overheid hier een verborgen doel mee heeft, zoals het controleren of onderdrukken van mensen.
Een bekend voorbeeld is het idee dat het 5G-netwerk gelinkt zou zijn aan de uitbraak van het coronavirus, ondanks het ontbreken van bewijs voor zo’n verband.
Om complottheorieën te herkennen, zijn er een paar handige tips:
- Kijk naar de bron van een bericht. Wie heeft het geschreven en is deze persoon betrouwbaar? Waarom zou deze persoon meer over het onderwerp weten dan anderen?
- Complottheorieën geven vaak ‘antwoorden’ op vragen waar de overheid, wetenschap of media nog geen duidelijk antwoord op hebben. Ze beweren vaak dat er informatie wordt verzwegen en wijzen een schuldige aan.
- Complottheorieën maken gebruik van verwarrende technieken, zoals het tonen van foto’s, filmpjes of grafieken. Soms halen ze zogenaamde experts aan of gebruiken ze persoonlijke ervaringen. Ook kunnen ze oude beelden tonen alsof ze recent zijn. Dit zijn technieken die mensen kunnen overtuigen dat het verhaal waar zou kunnen zijn.
Voor meer diepgaande informatie over complottheorieën en hoe je hiermee om kunt gaan, kun je de website van het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) bezoeken. Ook hebben we hieronder twee verklarende video’s toegevoegd die je meer inzicht geven in dit onderwerp.
