Als je activiteiten organiseert voor jeugd en jongeren, wil je dit natuurlijk zo veilig mogelijk doen. Of je nu een speeltuin runt, een dansclub hebt, een fanfare, kindervakantiewerk organiseert, een buurtvereniging bent of een jeugdhuis runt, veiligheid staat voorop. Maar op de vraag “Wat kan jij als jeugdwerkorganisatie doen om (seksueel) grensoverschrijdend gedrag te voorkomen?” kan het best lastig zijn om dit duidelijk in kaart te brengen.
Er zijn verschillende manieren om maatregelen te nemen en de kans op (seksueel) grensoverschrijdend gedrag binnen je club te verkleinen of te voorkomen. Daarom hebben we dit stappenplan opgezet, zodat je precies weet waar je aan toe bent.
Stap 1: Zet het onderwerp op de agenda en maak het bespreekbaar
Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan in elke organisatie voorkomen. Het bestuur moet dit onderwerp bespreekbaar maken en op de agenda zetten. Betrek hierbij leden, vrijwilligers en bestuursleden. Bespreek het bijvoorbeeld tijdens een algemene leden vergadering of in reguliere communicatie.
Stap 2: Maak een risicoanalyse
Onderzoek wie wanneer en waar in de gelegenheid is grensoverschrijdend gedrag te vertonen en wie kwetsbaar is voor seksueel misbruik. Kijk naar de inrichting van accommodaties en hoe vrijwilligers en jongeren met elkaar omgaan.
Uit onderzoek blijkt dat minderjarigen en mensen met een verstandelijke beperking vaker het slachtoffer zijn van seksuele intimidatie, vaak door de machtsdynamiek. In het geval van kindervakantiewerk kan dit bijvoorbeeld voorkomen bij begeleiders die activiteiten organiseren, maar ook bij mensen die verantwoordelijk zijn voor het onderhoud of verzorging.
- Zijn er veel afgelegen of afgesloten ruimtes?
- Hoe zijn de slaapvoorzieningen geregeld?
- Slapen vrijwilligers soms samen met minderjarigen in dezelfde ruimte?
Deze aspecten moeten allemaal worden meegenomen in de risicoanalyse.
Bespreek de risicoanalyse binnen de organisatie en betrek leden bij het oplossen van gevonden risicofactoren.
Stap 3: Stel een Vertrouwenscontactpersoon (VCP) aan
Binnen jouw jeugdwerkorganisatie is de vertrouwenscontactpersoon (VCP) het eerste aanspreekpunt voor iedereen die te maken krijgt met seksuele intimidatie of ander ongewenst gedrag. De VCP is er voor deelnemers, ouders, vrijwilligers, medewerkers en het bestuur. Deze persoon luistert, geeft advies en verwijst door naar de juiste hulp. De VCP weet welke professionele hulp er beschikbaar is en kan ook helpen bij preventieve maatregelen.
De VCP heeft een neutrale positie in de organisatie en werkt volgens een vast protocol. Deze persoon neemt het probleem niet over en doet zelf ook geen onderzoek. Wel meldt de VCP incidenten bij het bestuur via een systeem waarbij gegevens anoniem blijven en dus niet terug te leiden zijn tot een persoon. Alle informatie wordt vertrouwelijk behandeld.
Een goede vertrouwens(contact)persoon is:
- Sociaal, oprecht en toegankelijk
- Betrouwbaar en gerespecteerd door leden en medewerkers
- Ervaren, integer en evenwichtig
- Neutraal, gezaghebbend, maar onafhankelijk
- Betrokken om een veilige en sociale omgeving te creëren binnen de organisatie
Jeugdwerkorganisaties kunnen zelf een VCP aanstellen, maar dit kan ook gebeuren op initiatief van een ouder, de gemeente of een andere betrokkene.
Stap 4: Stel gedragsregels in voor vrijwilligers en begeleiders
Gedragsregels helpen om duidelijk te maken wat wel en niet acceptabel is in het contact tussen begeleiders, vrijwilligers en jongeren. Enkele voorbeelden van gedragsregels:
- Zorg voor een veilige en fijne omgeving.
- Respecteer de waardigheid van de kinderen en dring niet verder in hun privéleven door dan nodig is.
- Maak geen misbruik van je macht en onthoud je van seksuele intimidatie.
- Seksuele handelingen en relaties met kinderen onder de 16 jaar zijn ten strengste verboden en worden beschouwd als seksueel misbruik.
- Raak kinderen niet aan op een manier die als seksueel of erotisch kan worden ervaren.
- Gebruik geen seksueel getinte taal.
- Ga tijdens activiteiten, zoals trainingen en uitstapjes, respectvol om met de kinderen.
- Bescherm de kinderen tegen schade en misbruik.
- Geef geen geld of cadeautjes aan kinderen met de bedoeling iets terug te krijgen. Aanvaard ook geen extra beloningen van kinderen, behalve wat van tevoren is afgesproken.
- Zorg ervoor dat iedereen zich aan deze regels houdt.
- Als de situatie niet precies door deze regels wordt gedekt, handel dan in de geest van deze regels.
Zie ook ons artikel in de veiligheidswijzer: Gedragscode opstellen.
Stap 5: Bepaal hoe om te gaan met aanstellingen van vrijwilligers
Screen nieuwe vrijwilligers om te voorkomen dat mensen met verkeerde bedoelingen de organisatie binnenkomen. Dit kan door:
- Een kennismakingsgesprek
- Referenties checken
- Een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) aanvragen
- Gedragsregels laten ondertekenen
- Namen checken bij het Register van Veroordeelden inzake Seksuele Intimidatie (Het raadplegen kan alleen via de VCP van een bond bij NOC*NSF.)
Stap 6: Stel omgangsregels op voor je leden of deelnemers
Omgangsregels helpen om duidelijke grenzen te stellen binnen de organisatie. Enkele voorbeelden van omgangsregels:
- Respecteer iedereen en discrimineer niet.
- Houd rekening met de grenzen van anderen.
- Val anderen niet lastig en maak geen misbruik van je machtspositie.
- Raak anderen niet tegen hun wil aan.
- Vraag om hulp als iemand je hindert of lastigvalt.
- Help anderen om zich aan de afspraken te houden en meld overtredingen bij het bestuur.
Zie ook ons artikel in de Veiligheidswijzer: Omgangsregels opstellen.
Stap 7: Informeer betrokkenen over het beleid
Zorg dat iedereen binnen de organisatie op de hoogte is van het beleid omtrent seksueel grensoverschrijdend gedrag en de preventie daarvan. Informeer leden, vrijwilligers en ouders over de gemaakte afspraken en betrek hen bij de besluitvorming. Geef heldere voorlichting over de noodzaak van preventief beleid.
Met deze stappen kan jouw organisatie bijdragen aan een veilige omgeving voor alle jongeren. Samen zorgen we voor een plek waar iedereen zich prettig en veilig voelt. Meer weten? Bekijk onze gratis online Veiligheidswijzer waarin we dit en vele andere thema’s haarfijn uitleggen.
