Inclusie is een belangrijk begrip in het jeugdwerk. Vaak denken we daarbij aan het betrekken van mensen met diverse achtergronden, zoals verschillende huidskleuren, geloven, seksuele voorkeuren en lichamelijke beperkingen. Maar heb je er al eens bij stilgestaan dat laaggeletterdheid hier ook bij hoort? Jeugdwerk Limburg vindt dat iedereen moet mee kunnen doen, en dat geldt ook voor mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Laten we daarom dit onderwerp eens goed onder de loep nemen.
Wat is laaggeletterdheid?
Laaggeletterdheid betekent dat iemand moeite heeft met lezen, schrijven en vaak ook met rekenen. Dit kan variëren van problemen met het begrijpen van een simpel briefje van school tot het niet kunnen lezen van ondertiteling op televisie. Voor veel mensen met laaggeletterdheid is het dagelijks leven vol uitdagingen die anderen misschien niet eens opmerken.
Vaak wordt laaggeletterdheid verward met analfabetisme, maar er is een wezenlijk verschil tussen:
- Analfabeten kunnen helemaal niet lezen of schrijven.
- Terwijl laaggeletterden wel enige basisvaardigheden hebben, maar onvoldoende om volwaardig mee te doen in de maatschappij.
De omvang van laaggeletterdheid
Volgens onderzoek van Etil Research Group in samenwerking met CINOP-ecbo (Centrum voor Innovatie van Opleidingen-Expertisecentrum beroepsonderwijs) en ROA (Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt) zijn er ongeveer 1,3 miljoen Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar die moeite hebben met lezen en schrijven. Dat is 1 op de 8 mensen!
In Limburg zijn de percentages laaggeletterden het hoogst in Kerkrade (25%), Venlo (23%), Roermond (17%) en Heerlen (16%). De gemeenten met de kleinste aandelen laaggeletterden zijn Echt-Susteren, Roerdalen en Maasgouw (5%).
LAAGGELETTERDEN SCHATTINGEN GEMEENTE – PROVINCIE LIMBURG
Wat is de impact van laaggeletterdheid?
Laaggeletterdheid heeft een enorme impact op het leven van mensen. Het kan leiden tot problemen op het gebied van werk, gezondheid en sociaal leven. Laaggeletterden hebben bijvoorbeeld vaak moeite met het vinden en behouden van een baan, omdat veel vacatures eisen stellen aan lees- en schrijfvaardigheden. Dit kan leiden tot financiële problemen en een gevoel van minderwaardigheid.
Daarnaast heeft laaggeletterdheid vaak een negatieve invloed op de gezondheid. Laaggeletterden begrijpen medische instructies minder goed en hebben vaker moeite met het volgen van adviezen van artsen. Dit kan leiden tot een slechtere gezondheid en een hoger risico op chronische ziektes.
Op sociaal gebied kan laaggeletterdheid leiden tot isolatie en een laag zelfbeeld. Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven voelen zich vaak buitengesloten en schamen zich voor hun gebrek aan vaardigheden. Dit kan ertoe leiden dat ze sociale situaties vermijden waarin ze moeten lezen of schrijven, zoals het helpen van hun kinderen met huiswerk of het deelnemen aan verenigingsactiviteiten.
Laaggeletterdheid in het Jeugdwerk
In het jeugdwerk is het van groot belang om rekening te houden met laaggeletterdheid. Zowel kinderen als hun ouders kunnen moeite hebben met lezen en schrijven, wat hen kan belemmeren om volledig deel te nemen aan activiteiten. Het zal je verbazen dat er mensen zijn die wel kunnen whatsappen, maar een brief écht niet begrijpen.
Denk bijvoorbeeld aan ouders die moeite hebben met het invullen van inschrijfformulieren of het lezen van mededelingen over voetbalwedstrijden. Bij een buurtvereniging kan je dit merken als ouders niet reageren op schriftelijke uitnodigingen voor bijeenkomsten of evenementen. In een jeugdhonk merken vrijwilligers misschien dat sommige jongeren moeite hebben met het begrijpen van huiswerkbegeleiding of educatieve spellen.
Daarnaast kan laaggeletterdheid ook zichtbaar worden tijdens kindervakantiewerk, op kamp of bij Sinterklaasvieringen. Ouders kunnen onzeker zijn over het schrijven van briefjes aan de leiding of het begrijpen van informatie over het programma. Jongeren kunnen zich ongemakkelijk voelen als ze moeten voorlezen of schrijven tijdens spelletjes en activiteiten.
Bij het organiseren van grotere evenementen, zoals een dorpsfeest, kan het voorkomen dat sommige ouders of oudere jeugd terughoudend zijn om vrijwilliger te worden, omdat ze bang zijn dat ze veel moeten lezen en schrijven. Dit kan hen ervan weerhouden om volledig betrokken te raken bij de gemeenschap.
Het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat iedereen zich welkom en begrepen voelt. Daarom is het belangrijk om bewust te zijn van deze uitdagingen en laaggeletterdheid actief mee te nemen in onze aanpak en communicatie binnen het jeugdwerk.
Herkennen van laaggeletterdheid
In eerste instantie is het belangrijk dat je laaggeletterdheid herkent. Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, geven dit vaak niet snel toe. Ze gebruiken smoesjes om onder het lezen en schrijven uit te komen. Zoals: ‘Ik heb mijn bril niet bij me’. Of: ‘Ik vul dat formulier thuis wel in.’ Soms zie je het ook aan non-verbale signalen. Bijvoorbeeld als iemand het lezen vermijdt en zijn ogen niet over de tekst bewegen, of als een ouder een formulier snel wegstopt. Soms loopt iemand zelfs direct weg uit de ruimte.
De juiste vragen stellen
Vervolgens is het belangrijk dat je de juiste vragen stelt. Vraag niet: ‘Ben je laaggeletterd?’ Maar stel vragen eromheen. Zoals: ‘Doe je je post altijd helemaal zelf?’ ‘Vind je het gemakkelijk om met Facebook te werken?’ ‘Zijn er mensen die jou helpen als je brieven of emails krijgt?’ Zo krijg je inzicht in de taalvaardigheid van de jongere of ouder en kun je je gevoel checken.
Hoe kun je als jeugdwerkorganisatie laaggeletterden beter ondersteunen?
Hier zijn enkele praktische tips:
- Duidelijke taal: Zorg ervoor dat alle documenten, zoals flyers, aanmeldingsformulieren, brieven en informatiefolders, in eenvoudige taal geschreven zijn. Gebruik een groot, duidelijk lettertype en zorg voor voldoende witruimte. Vermijd lange teksten en gebruik opsommingslijstjes voor belangrijke informatie. Gebruik https://www.ishetb1.nl/ om te checken of de woorden die je gebruikt makkelijk te begrijpen zijn.
- Visuele hulpmiddelen: Beelden zeggen meer dan woorden. Gebruik pictogrammen, video’s en afbeeldingen om tekst te ondersteunen. Dit helpt om de boodschap visueel over te brengen en maakt het voor laaggeletterden makkelijker om de informatie te begrijpen. Dit kan vooral helpen bij het uitleggen van complexe informatie.
- Afspraken maken: Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, vinden klokkijken vaak ook lastig. Soms zijn ze te laat op een afspraak. Of komen ze helemaal niet. Stuur dan liever een whatsapp of sms voor de afspraak. Je kunt ook een voicebericht sturen, in plaats van een tekstbericht.
- Mondelinge uitleg: Bied altijd de mogelijkheid om dingen mondeling uit te leggen. Een persoonlijk gesprek kan vaak veel verduidelijken en biedt de kans om vragen te stellen. Plan genoeg tijd in voor je gesprek. Geef niet te veel informatie tegelijk en herhaal veel.
- Hulp bij formulieren: Zorg ervoor dat er iemand beschikbaar is om te helpen bij het invullen van formulieren of het lezen van brieven. Dit kan een vrijwilliger zijn die speciaal hiervoor getraind is.
- Toegankelijke locaties: Zorg ervoor dat je locaties toegankelijk en uitnodigend zijn voor iedereen. Denk aan duidelijke bewegwijzering en het gebruik van visuele communicatie. Een overzichtelijke omgeving kan ook bijdragen aan een gevoel van veiligheid en vertrouwen.
- Gebruik van technologie: Er zijn diverse online tools en apps beschikbaar die tekst kunnen voorlezen of vertalen naar eenvoudige taal. Vrijwilligers kunnen deze tools aanbevelen aan ouders om hen te helpen bij het begrijpen van geschreven communicatie.
- Inclusieve activiteiten: Ontwikkel activiteiten die laaggeletterden betrekken en hen de kans geven om deel te nemen zonder dat lees- en schrijfvaardigheden een grote rol spelen. Denk aan fysieke activiteiten, spelletjes en teamopdrachten.
- Samenwerking met lokale organisaties: Werk samen met lokale organisaties die gespecialiseerd zijn in laaggeletterdheid. Zij kunnen waardevolle ondersteuning en middelen bieden om laaggeletterden te helpen.
Stichting Lezen en Schrijven helpt
Stichting Lezen en Schrijven zet zich in voor een samenleving waarin iedereen kan lezen, schrijven, rekenen en digitaal vaardig is. Hun missie is om laaggeletterdheid aan te pakken en ervoor te zorgen dat iedereen mee kan doen. Dit is niet alleen van belang voor individuen, maar ook voor jeugdwerkorganisaties die streven naar inclusiviteit en gelijke kansen voor alle jongeren.
Jeugdwerkorganisaties spelen een belangrijke rol in het ondersteunen van jongeren en hun families. Aangezien laaggeletterdheid een grote belemmering kan zijn voor jongeren om volwaardig mee te doen in de samenleving. En Stichting Lezen en Schrijven kan jou hierbij helpen. Samen met Movisie hebben ze diverse materialen en trainingen ontwikkeld die direct inzetbaar zijn voor jeugdwerkorganisaties:
- Lesmaterialen en opleidingen: Ontwikkeling van toegankelijke lesmaterialen voor het verbeteren van lees-, schrijf- en rekenvaardigheden. Jeugdwerkorganisaties kunnen deze materialen gebruiken in hun programma’s om jongeren en hun ouders te ondersteunen.
- Screeningsinstrumenten: Tools voor professionals en vrijwilligers om laaggeletterden te herkennen. Deze instrumenten helpen jeugdwerkorganisaties om laaggeletterde jongeren en ouders op te sporen en hen de juiste ondersteuning te bieden.
- Trainingen: Opleidingen voor professionals en vrijwilligers om hun kennis en vaardigheden te vergroten in het ondersteunen van laaggeletterden. Jeugdwerkorganisaties kunnen hun medewerkers en vrijwilligers laten trainen, zodat zij beter toegerust zijn om laaggeletterdheid aan te pakken.
Conclusie
Inclusie betekent dat iedereen mee kan doen, ook mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. Laaggeletterdheid is een belangrijk onderdeel van inclusie, maar wordt vaak vergeten. Jeugdwerkorganisaties kunnen helpen door eenvoudige taal te gebruiken, visuele hulpmiddelen in te zetten en persoonlijke ondersteuning te bieden. Hierdoor voelen mensen met laaggeletterdheid zich welkom en begrepen. Dit vergroot niet alleen de betrokkenheid en deelname, maar versterkt ook de band binnen de gemeenschap en zorgt voor een omgeving waarin iedereen mee kan doen.
Project ‘Onbeperkt Jeugdwerk!’: Waar elk kind kan meedoen
Dit artikel is onderdeel van ons project “Onbeperkt Jeugdwerk!”, dat zich richt op het creëren van een open en toegankelijk jeugdwerk waar niemand wordt buitengesloten. Het doel is om ervoor te zorgen dat iedereen, ongeacht afkomst, lichamelijke of geestelijke beperkingen, seksuele geaardheid of financiële status, de kans krijgt om volwaardig deel te nemen aan jeugdactiviteiten.
Ontdek meer over project Onbeperkt Jeugdwerk. Of doe mee tijdens de themabijeenkomst op 9 oktober en ontdek hoe je inclusief jeugdwerk bevordert tijdens een interactieve sessie in samenwerking met het Verwey Jonker Instituut.
