Omgaan met complottheorieën

Wat is een complottheorie? 
Wanneer er een heftige gebeurtenis plaatsvindt, zoals de coronapandemie, weten we niet altijd meteen wat er aan de hand is. Er verschijnen dan overal nieuwsberichten, waarvan sommige elkaar tegenspreken. Dit kan komen doordat de verantwoordelijken nog niet alles weten.

Sommige mensen vertrouwen op dit soort momenten het zaakje niet. Ook zij verspreiden berichten online, waarvan sommige niet altijd de complete waarheid vertellen. Soms beschuldigen ze zelfs mensen of organisaties van het veroorzaken van de gebeurtenis of het achterhouden van informatie, zonder dat daar goed bewijs voor is. Zo'n verzameling berichten heet een complottheorie.

Aan het begin van de corona-uitbraak waren er veel vragen, maar weinig antwoorden. Daardoor voelden veel mensen zich onzeker. Een complottheorie biedt in zo'n situatie wél een antwoord, met een duidelijke schuldige. Sommige mensen geloven dan liever in een complottheorie, dan dat ze moeten leven in onzekerheid. Dat is niet nieuw, vroeger geloofden mensen ook in complottheorieën. Maar sinds de komst van het internet worden complottheorieën sneller en makkelijker verspreid.

Hoe herken ik een complottheorie?
Bij een complottheorie worden verbanden gelegd tussen gebeurtenissen zonder dat daar bewijs voor is. De meeste complottheorieën richten zich tegen de overheid, de media of de wetenschap. Er wordt dan beweerd dat die het verkeerd hebben of iets verzwijgen. Volgens de meeste complottheorieën heeft de overheid daar belang bij en wil zij de mensen onderdrukken.

Een voorbeeld: is het 5G-netwerk dat tegelijkertijd met het coronavirus opkwam. Sommige mensen denken dat dit geen toeval is, ook al is er geen bewijs voor een verband tussen deze twee gebeurtenissen.

Het helpt het als je zelf complottheorieën kunt herkennen. Een paar tips:

• Het is belangrijk om na te gaan van wie van een bericht afkomstig is. Is deze persoon betrouwbaar? Waarom heeft hij of zij meer kennis over het onderwerp dan anderen?
• Bij complottheorieën wordt vaak antwoord gegeven op vragen waar de overheid, de wetenschap of de media nog geen duidelijk antwoord op hebben. Aanhangers van een complottheorie beweren altijd dat 'men' iets verzwijgt. Ook wijzen zij een duidelijke schuldige aan, en benadrukken ze dat die ander een motief heeft om dingen te verzwijgen.
• Bij complottheorieën proberen aanhangers mensen in verwarring te brengen met foto's, filmpjes of plaatjes. Soms noemen ze namen van zogenaamde experts of verwijzen ze naar persoonlijke ervaringen. Ook worden oude foto's en filmpjes gebruikt alsof ze actueel zijn. Dit zijn allemaal trucjes waardoor mensen sneller gaan denken dat het wel waar zal zijn.

Website: Nederlands Jeugdinstituut

Terug naar overzicht